ΜΙΑ ΑΝΑΤΡΕΠΤΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ!
Σήμερα θα σας παρουσιάσουμε ένα πείραμα που έγινε στην Αμερική για τρία συνεχόμενα χρόνια, με σκοπό να εξεταστεί αν η χειραγώγηση, από εμάς τους μελισσοκόμους, του πληθυσμού των κηφήνων, μέσα σε μια κυψέλη, μπορεί να επιτύχει μεγαλύτερες σοδιές μελιού, με την παράλληλη καταπολέμηση της βαρρόα.
Πιο συγκεκριμένα τα καλοκαίρια του 1998-1999 και 2000, έγιναν σχετικά πειράματα με αυτό το θέμα, από την ομάδα του Thomas D. SEELEY του τμήματοςΝευροβιολογίαςκαιΣυμπεριφοράςτου Πανεπιστημίουτου Cornellτης Νέας Υόρκης.
Προς το σκοπό αυτό, συγκεντρώθηκαν 10 μελίσσια σε διώροφες στάνταρ κυψέλες και στα πέντε από αυτά τοποθετήθηκαν από 4 πλαίσια με προτυπωμένο κερί κηφηνογόνου, ενώ οι υπόλοιπες άλλες πέντε έμειναν ως είχαν στη φυσική τους κατάσταση.
Η επιλογή αυτή, σύμφωνα με τον ερευνητή,
έγινε γιατί έχει παρατηρηθεί πως στη φύση τα «ελεύθερα» μελίσσια κατασκευάζουν περίπου τον ανάλογο αριθμό κελιών για τους κηφήνες, μέσα σε έναν μελισσοκομικό κύκλο. Με άλλα λόγια, ένα μελίσσι με συνολικό ετήσιο πληθυσμό 150,000 μελισσών, κατασκευάζει και παράγει γύρω στους 30,000 κηφήνες.
Μια ακόμα πληροφορία που μας δίνει ο Seeleyείναι πως κάθε άνοιξη και τα δέκα μελίσσια του πειράματος εξισώνονταν, η αποθήκη τους είχε ικανοποιητικά αποθέματα σε μέλι, και τους γινόταν μια προληπτική αντιβαρρόα θεραπεία, με ταινίες Apistan.
Η ερευνητική ομάδα διαπίστωσε πως και τα τρία χρόνια των πειραμάτων, οι πέντε κυψέλες στις οποίες τοποθετούσε τα τέσσερα πλαίσια κηφηνογόνου, έδιναν σταθερά πολύ μικρότερη παραγωγή από τις άλλες πέντε, στις οποίες δεν είχαν τοποθετηθεί παρόμοια πλαίσια.
Κατόπιν αυτών των ευρημάτων, τα ερωτήματα που ετέθησαν από την ίδια την ομάδα ήταν:
- Για ποιο λόγο συνέβη αυτό?
- Πως θα μπορούσε αυτό να φανεί χρήσιμο στους μελισσοκόμους?
Για το πρώτο ερώτημα, οι ίδιοι πάντα ερευνητές, κάνουν τρεις υποθέσεις.
Πρώτη υπόθεση:Ότι η τοποθέτηση κηρήθρων με κηφηνοκελιά, συντελεί, όπως είναι φυσικό, στην εκτροφήκηφήνωνκαι αυτό ίσως προκαλεί έντονα φαινόμενα σμηνουργίας.
«Η υπόθεση αυτή δεν επιβεβαιώθηκε από τα πειράματα και στα τρία χρόνια που διήρκεσαν αυτά, αφού από τις επτά σμηνουργίες που έγιναν στο σύνολο, οι τέσσερις ανήκαν σε αυτές που είχε τοποθετηθεί κηφηνογόνος και οι άλλες τρεις σε αυτές που δεν είχε τοποθετηθεί- άρα οι σμηνουργίας ήταν μοιρασμένες».
Δεύτερη υπόθεση:Η τοποθέτηση κηρήθραςμεκηφηνοκελία ευνοεί τηνεκτροφήμεγάλου αριθμού κηφήνων και η συντήρησηόλων αυτών είναιδαπανηρή.
Σε αυτή την υπόθεση, οι ερευνητές υποστηρίζουν:
«Όταν μια αποικία έχει πολλά διαθέσιμα κηφηνοκελία, θα προχωρήσει στην παραγωγή που θα κυμαίνεται μεταξύ5000και15000κηφήνεςανάέτος. (Weiss, 1962, Allen,1965, καιMetcalf, 1984).
Δεδομένουότι το βάροςενός ενήλικουκηφήναςείναιπερίπου220mg(Mitchell, 1970),εκτιμάται ότι τοετήσιο κόστοςσε μια αποικίαγια την εκτροφήκηφήνωνανέρχεται σε2.2 με 6.6κιλά μελιού.
Φυσικά, η εκτίμηση του κόστουςεκτροφήςτων κηφήνωνδεν λαμβάνειυπόψητο «κόστος ευκαιρίας» τηςεκτροφήςεργατριών στην θέση αυτών. Έναςκηφήναςείναιπερίπου3φορές πιο βαρύς από μια εργάτρια και ως εκ τούτου,η εκτροφή τωνπερίπου10000κηφήνων (κατά μέσο όρο) μιαςαποικίαςαντιστοιχεί στην εκτροφή 30000εργατριών. Αυτό όμως είναι περίπουτο 20% του ετήσιου πληθυσμού μιας αποικίας, που όπως αναφέραμε είναι περίπου150000άτομα(Seeley, 1985).
Επομένως αν όλοι αυτοί οι κηφήνες ήταν εργάτριες, τότε το μελίσσι θα έδινε λογικά 20% περισσότερομέλι.
Αυτό το μέλι αντιστοιχεί στο «κόστος ευκαιρίας» και σε απόλυτους αριθμούς είναι περίπου 5 κιλά (το 20% των 25 κιλών). Συνολικά, λοιπόν, έναμελίσσι θυσιάζει από7έως12κιλά μέλιγιατους κηφήνες του.
Υπάρχει όμως καιτοκόστοςτης διατήρησης αυτών τωνκηφήνων, ειδικάτο κόστοςανεφοδιασμούτουςγια τις πτήσειςζευγάρωμος.Υποθέτοντας ότιμια αποικίαπαράγει10000κηφήνες, ότι ο κάθε κηφήναςζειγια 20 ημέρες,μετά την επίτευξητης σεξουαλικήςτου ωριμότητας, και ότι κάνει4πτήσειςζευγάρωμαανάημέρα(Winston, 1987), μπορούμε να υπολογίσουμεότιτο κόστοςτωνπερίπου 800000πτήσεωνζευγαρώματος όλων αυτών των κηφήνων, κοστίζει άλλα 8 κιλά περίπου!
Έτσι, φαίνεταιότιτο ετήσιο κόστοςανάαποικίαγια τηνεκτροφήκαι τη διατήρησητων κηφήνων του είναιπερίπου15-20κιλά μέλιετησίως!
Το νούμερο αυτό είναι κάπως λιγότεροαπότα23,6kgπου μετρήσαμε πως ήταν η μέση διαφορά στην παραγωγή μελιού των δυο ομάδων κυψελών του πειράματος.
Προφανώς, είτεοιδαπάνεςσυντήρησηςτωνκηφήνωνέχουνυποτιμηθεί, ήυπάρχεικάποια άλλοκόστος που συνδέεταιμε την ύπαρξή τους.»
Τρίτηυπόθεση:Η τοποθέτηση κηρήθραςμεκηφηνοκελία ευνοεί τηνεκτροφήκηφήνων και αυτό προάγει τηναναπαραγωγήτης Varroa.
«Από τα αποτελέσματα του πειράματος δεν βγαίνει κάποιο τέτοιο ανάλογο συμπέρασμα, αν και πράγματι όπου είχαν τοποθετηθεί πλαίσια κηφηνογόνου, η προσβολή της βαρρόα ήταν μεγαλύτερη».
Όσον αφορά τώρα το ερώτημα, « Πως θα μπορούσαν τα συμπεράσματα αυτά να φανούν χρήσιμα στους μελισσοκόμους?», η απάντηση των ερευνητών είναι πως αυτά μπορεί να έχουν δυο πρακτικές εφαρμογές.
Η πρώτη εφαρμογήείναιότι η τοποθέτηση κηρήθρωνκηφηνογόνου, έχει ως αποτέλεσμαπιο "καθαρά"πλαίσια κηρήθραςεργατριών,χωρίςενδιάμεσα μπαλώματαμε κηφηνογόνο.
Βρέθηκε,ότισε κυψέλες μεκηφηνογόνο, οι μέλισσεςπρόσθεσανμόνο4% κηφηνοκελία, πάνω στα πλαίσια που είχαν γόνο εργατριών, ενώ σε κηψέλες χωρίς κηφηνογόνοοιμέλισσεςπροστίθενται23% κηφηνοκελία!
Αυτό τοαποτέλεσμα είναι σύμφωνο μετaευρήματατουAllen(1965), Free(1967), καιPratt(1998), που όλοιαναφέρουνότι το χτίσιμο κηρήθρων κηφήνων σε μια κυψέληελέγχεταιμεαρνητική ανάδραση- (είναι αντιστρόφως ανάλογη) απότακηφηνοκελιάπου ήδη υπάρχουν.
Η δεύτερηκαιπιοσημαντική, επίπτωση τωνευρημάτωναυτής της μελέτης,είναιότιτα μελίσσια με πολλούς κηφήνες, δίνουν μικρότερη παραγωγή μελιού.
Αυτό όμως θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί με την τακτική και συστηματική αφαίρεση των πλαισίων που έχουν κηφηνογόνο, την τοποθέτησή τους στο ψυγείο και την επανατοποθέτησή τους στην κυψέλη.
Με το τρόπο αυτό μπορούμε να πετύχουμε δυο πολύ σημαντικά αποτελέσματα!
Από τη μια την καταπολέμηση της Βαρρόα και από την άλλη μεγαλύτερες παραγωγές μελιού!
Οι ερευνητές όμως αφήνουν ανοιχτό το θέμα της συχνότητας αυτού του χειρισμού και επομένως η απόφαση για κάτι τέτοιο βαραίνει τον κάθε ένα από εμάς που θα αποφασίσουμε τον εφαρμόσουμε.
Επιμέλεια: Μανόλης Δερμάτης, μελισσοκόμος, συγγραφέας, ερευνητής. 
