Ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα η μελισσοκομία σε ξερικές περιοχές της χώρας μας είναι οι μικρές αποδόσεις των μελισσιών. Για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα αυτό μερικοί μελισσοκόμοι καταφεύγουν σε τροφοδοσίες στις ανθοφορίες με αποτέλεσμα τα μελίσσια να παράγουν περισσότερο μέλι το οποίο όμως κατατάσσεται στα νοθευμένα και υποβαθμισμένα προϊόντα.
Το προϊόν τροφοδότησης των μελισσών με σιρόπι ανιχνεύεται εύκολα και ξεχωρίζει από το αγνό μέλι, από τα φυσικοχημικά χαρακτηριστικά του και ιδιαίτερα από την ταυτόχρονη χαμηλή περιεκτικό τη τά του στο ένζυμο διαστάση και HMF. την απουσία ικανού αριθμού γυρεοκόκκων. την υψηλή συγκέντρωση σε σακχαρόζη και από άλλα κριτήρια τα οποία χρησιμοποιούνται στα εξειδικευμένα αναλυτικά εργαστήρια μελιού.
Τα τελευταία χρόνια υπάρχουν όμως στην ελληνική αγορά τα λεγόμενα σιρόπια ινβερτοζαχάρου . Τα σιρόπια αυτά παράγονται με την διάσπαση της σακχαρόζης με την χρήση οξέων ή ένζυμων σε απλά ζάχαρα γλυκόζης και φρουκτόζης, διαδικασία η οποία ονομάζεται «ινβερτοποίηση». Δίνονται επίσης συνταγές ινβερτοποίησης του απλού σιροπιού [ΐε την προτροπή ότι έτσι γίνεται ευκολοχώνευτο από τις μέλισσες, προσφέρει περισσότερη ενέργεια και βοηθά καλύτερα στην ανάπτυξη του μελισσιού.
Ο Μελισσοκομικός Σύλλογος Ν. Πέλλας «Ο Μέγας Αλέξανδρος» στις 01/03/2011 απέστειλε σχετική επιστολή στο εργαστήριο Μελισσοκομίας στην οποία αναφέρει τα εξής:
Παράλληλα ο Σύλλογος Ν. Πέλλας μαζί με την επιστολή του απέστειλε στο εργαστήριο Μελισσοκομίας δύο συσκευασίες από δύο εμπορικά προϊόντα, που κυκλοφορούν στην ελληνική αγορά καθώς επίσης κιτρικό οξύ και ασκορβικό οξύ (βιταμίνη C) και συνταγές που κυκλοφορούν ανάμεσα στους μελισσοκόμους για μεθόδους ινβερτοποίησης του σιροπιού.
Οι ερωτήσεις που απασχολούν τα μέλη του συλλόγου στις οποίες το εργαστήριο μελισσοκομίας κλήθηκε να απαντήσει είναι:
α) Επιτυγχάνεται ινβερτοποίηση του απλού σιροπιού με τις προτεινόμενες συνταγές;
β) Ανιχνεύεται η νοθεία του μελιού από την τροφοδότηση των μελισσιών με ινβερτοποιημένα σιρόπια;
Ινβερτοποίηση απλού σιροπιού:
Σύμφωνα με την επιστολή του Συλλόγου Ν. Πέλλας ινβερτοποιημένο ζάχαρο μπορεί να γίνει εύκολα με την προσθήκη ενός γραμμαρίου κιτρικού ή ασκορβικού οξέος ή 10 nil χυμού λεμονιού σε ένα κιλό ζάχαρη και φυσικό νερό. Το μίγμα θα πρέπει ναβράσει για 20 λεπτά.
Οι παραπάνω δύο «συνταγές» εφαρμόστηκαν από το προσωπικό του εργαστηρίου και το αποτέλεσμα αναλύθηκε με την βοήθεια υγρού χρωματογράφου. Στον πίνακα 1 φαίνεται ότι η μεγαλύτερη συγκέντρωση σακχαρόζης παρέμεινε αδιάσπαστη. Το ασκορβικό οξύ και ο χυμός λεμονιού έδωσαν ιδιαίτερα μικρές συγκεντρώσεις φρουκτόζης και γλυκόζης που κυμάνθηκαν από 1,2% έως 2,6%. Το κιτρικό οξύ έδωσε μεγαλύτερες συγκεντρώσεις γλυκόζης και φρουκτόζης οι οποίες όμως δεν θεωρούνται σημαντικές ώστε ο μελισσοκόμος να καταφεύγει σε αυτή τη διαδικασία. Χαρακτηριστική είναι η μεγάλη διαφορά μεταξύ ζαχαρόζης μελιού (1,5%) και ζαχαρόζης σιροπιού και ινβερτοζαχάρων (61,4%-84,6%).
Πίνακας 1. Αποτελέσματα ινβερτοποίησης σιροπιού
| Φρουκτόζη
% | Γλυκόζη
% | Ζαχαρόζη
% |
| Σιρόπι | - | - | 74,8 |
| Σιρόπι +κιτρικό οξύ | 10,3 | 11,9 | 61,4 |
| Σιρόπι+ασκορβικό οξύ | 1.6 | 1,2 | 84,6 |
| Σιρόπι +χυμός λεμονιού | 2,6 | 1,7 | 70,5 |
| Μέλι | 36,2 | 32,5 | 1,5 |
Ανίχνευση τροφοδοσίας με ινβερτοποιημένο σμυλοσιρόπιο
Οι δύο εμπορικές συσκευασίες ινβερτοποιημένου αμυλοσιροπίου που στάλθηκαν από τον Μελισσοκομικό Σύλλογο Ν. Πέλλας ανέγραφαν στην ετικέτα συσκευασίας τα ζάχαρα που εμφανίζονται στον πίνακα 2. Η χημική όμως ανάλυση έδειξε ότι μόνο η συσκευασία No. 1 ήταν πλήρως ινβερτοποιημένο διάλυμα. Η συσκευασία No 2 περιείχε εκτός από την φρουκτόζη και γλυκόζη και 43% σακχαρόζη.
Πίνακας 2. Σάκχαρα των δύο εμπορικών συσκευασιών ινβερτοποιημένου σιροπιού σύμφωνα με την ετικέτα συσκευασίας και τη χημική ανάλυση
| Συσκευασία | Σύμφωνα με την ετικέτα | Αποτελέσματα χημικής ανάλυσης |
| Φρουκτόζη | Γλυκόζη | Φρουκτόζη | Γλυκόζη | σακχαρόζη |
| No. 1 | 50% | 50% | 36,2% | 27.6% | 0 |
| No. 2 | 42% | 30% | 18% | 19% | 43% |
Για το πείραμα χρησιμοποιήθηκαν 12 ισοδύναμα μελίσσια τα οποία χωρίστηκαν σε 4 ομάδες των τριών μελισσιών και δεχτήκαν τις εξής επεμβάσεις :
Ομάδα Α: Τροφοδοτήθηκαν εντατικά με την Νοί συσκευασία αραιωμένη με νερό 1:1.
Ομάδα Β: Τροφοδοτήθηκαν εντατικά με την No 2 συσκευασία αραιωμένη με νερό 1:1
Ομάδα Γ:Τροφοδοτήθηκαν εντατικά με σιρόπι 1:1
Ομάδα Δ: Δεν τροφοδοτήθηκαν (μάρτυρας)
Στα μελίσσια των τριών πρώτων ομάδων δινόταν καθημερινά ένα λίτρο σιρόπι. Οι τροφοδοσίες ξεκίνησαν στις 28/3/2011 και ολοκληρώθηκαν στις 18/04/2011. Την επόμενη ημέρα έγινε δειγματοληψία με πίεση από σφραγισμένες κηρήθρες όπως φαίνεται στην εικόνα 1.
Πίνκας 3. Αποτελέσματα ανάλυσης προϊόντος τροφοδότησης μελισσιών
φυσικοχημικά
χαρακτηριστικά | Συσκευασία No 1 | Συσκευασία No 2. | Σιρόπι | Μέλι |
| Υγρασία | 16,7° (16,0-17,6) | 16,4° (15,6-16,7) | 16,7“ (16,2-17,0) | 16,3 “(15,8-16,6) |
| Αγωγιμότητα | 0,358ν (0,249-0,416) | 0,268 Ρ (0,197-0,322) | 0,168 “(0,144-0,211) | 0,518ν (0,349-0,616) |
| Διαστάση | 7,0 “(3,4-13,4) | 6,3° (2,4-10,1) | 6,2 α (5,0-7,0) | 30,1 Ρ (28,8-35,2) |
| Ιμβερτάση | 29,9° (17,6-44,8) | 30,6 α (25,9-39,9) | 26,3 α (24,6-27,19) | 86.6 Ρ (76,2-92,4) |
| HMF | 1,7° Ρ (0,9-3,1) | 3,8 Ρ (0,0-6,6) | 0,03° (0,0-0,1) | 0,3 “ Ρ (0.0-0.5) |
| Γυρεόκοκκοι | Ελάχιστοι | Ελάχιστοι | Ελάχιστοι | Άφθονοι |
Μέσοι όροι με διαφορετικό γράμμα αλφαβήτου διαφέρουν στατιστικά μεταξύ τους.
Οπως φαίνεται και από τον πίνακα 2 και τα δύο ινβερτοποιημενα σιρόπια όταν τροφοδοτηθούν στα μελίσσια δίνουν προϊόν με ιδιαίτερα χαμηλή συγκέντρωση διαστάσης και ινβερτάσης, χαμηλή αγωγιμότητα και με ελάχιστους γυρεόκοκκους το οποίο εύκολα εντοπίζεται στην ανάλυση. Δεν υπάρχει διαφορά ανάμεσα στο προϊόν που προκύπτει από την τροφοδότηση των μελισσών με απλό σιρόπι και ινβερτοπουμιένο. Και οι δύο τροφές όταν δοθούν κοντά στην ανθοφορία ή κατά το διάστημα της ανθοφορίας αλλοιώνουν τα χαρακτηριστικά του μελιού και δίνουν ένα υποβαθμισμένο και νοθευμένο προϊόν.
Συμπεράσματα
Α) Δεν επιτυγχάνεται ινβερτοποίηση του σιροπιού με την προσθήκη οξέων, χυμού λεμονιού ή βράσιμο του σιροπιού. Η έστω μικρή διάσπαση της σουκρόζης δεν έχει σημασία για την μέλισσα η οποία διαθέτει ένζυμα που διασπούν πλήρως τα ζάχαρα του σιροπιού ή του νέκταρος.
Β) Η τροφοδότηση των μελισσιών με ινβερτοποιημένα σιρόπια
ανιχνεύεται εύκολα από τα φυσικοχημικά και τα μικροσκοπικά χαρακτηριστικά του προϊόντος.
Παράλληλα με τα χαρακτηριστικά που εξετάστηκαν, υπάρχουν και άλλα τα οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την ανίχνευση της νοθείας του μελιού από τις τροφοδοτήσεις όπως είναι η προλίνη. τα ζάχαρα, η σχέση Να/Κ , το χρώμα κ.ά.
Οι μελισσοκόμοι θα πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί στην χρησιμοποίηση των ινβερτοποιημένων σιροπιών στις τροφοδοτήσεις γιατί όπως και το σιρόπι, έτσι και αυτά εάν δοθούν κοντά ή κατά τη διάρκεια της ανθοφορίας αλλοιώνουν και υποβαθμίζουν την ποιότητα του μελιού. Η εμπορική ονομασία των τροφών που εξετάστηκαν δεν δίνεται στην εργασία αυτή γιατί πιστεύουμε ότι όλες οι συσκευασίες με ινβερτοποιημένο σιρόπι που κυκλοφορούν ανιχνεύονται με τον ίδιο εύκολο τρόπο εάν δοθούν στα μελίσσια κατά τη διάρκεια της ανθοφορίας.
Ευχαριστίες
Ευχάριστούμε τον Μελισσοκομικό Σύλλογο Ν. Πέλλας Μ. Αλέξανδρος για την αποστολή των αμυλοσιροπίων και των σχετικών ερωτημάτων. Τα αποτελέσματα ανακοινώθηκαν στην ημερίδα που πραγματοποιήθηκε στις 4/2/2012 στη Θεσσαλονίκη από τον Πανελλήνιο Σύνδεσμο Μελισσοκόμων - Βασιλοτρόφων - Παραγωγών Βασιλικού Πολτού και Λοιπόν Προϊόντων Μέλισσας.
Η έρευνα αυτή δεν χρηματοδοτήθηκε από κανένα φορέα
Μαρία Στάθη. Ιωάννου Ιωάννα, Τανανάκη Χρύσα, Κανέλης Δημήτρης, Λιόλιος Βασίλης, Γκόρας Γεώργιος Εργαστήριο Μελισσοκομίας ΑΠΘ.
www.beelab.gr
