Σε ένα μελίσσι η βασίλισσα παίζει τον πρωταρχικό ρόλο και η απόδοση του μελισσιού είναι άμεσα συνδεδεμένη με την ποιότητά της. Κάθε προσπάθεια για την εκτροφή άριστων βασιλισσών αξίζει τον κόπο και οι προσπάθειες του μελισσοκόμου ανταμείβονται στο πολλαπλάσιο. Για να εξασφαλίσουμε ένα υγιές και παραγωγικό μελίσσι θα πρέπει να αντικαθιστούμε τη βασίλισσά του κάθε χρόνο ή στη χειρότερη περίπτωση, κάθε δύο χρόνια.Με τη σωστή γενετική βελτίωση και κατόπιν τη συστηματική βασιλοτροφία μπορούμε να παράγουμε πολλές και άριστες βασίλισσες.
ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΒΑΣΙΛΙΣΣΩΝ;
Α. ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΟΤΗΤΑ
Τα γενετικά χαρακτηριστικά που έχει η βασίλισσα μεταδίδονται στους απογόνους και επηρεάζουν έτσι τη συμπεριφορά και την απόδοσή τους. Ο σκοπός κάθε προγράμματος βελτίωσης είναι να παράγει εξαιρετικό γενετικό υλικό και ανώτερο από εκείνο που ήδη υπάρχει. Η βελτίωση αυτή επιτυγχάνεται με τη δημιουργία άριστου περιβάλλοντος ανάπτυξης των βασιλισσών και οργανωμένο σύστημα καταγραφής των καλών χαρακτηριστικών που επιτεύχθηκαν στην επιλογή αυτή. Αυτές οι βελτιωμένες βασίλισσες θα αποτελέσουν την πηγή των νέων βασιλισσών και κηφήνων για κάθε γενεά.
Β. ΑΠΟ ΤΟ ΥΛΙΚΟ ΚΑΙ ΜΕΓΕΘΟΣ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΟΥ ΚΕΛΙΟΥ
Οι μέλισσες δεν δέχονται οποιοδήποτε βασιλικό κελί για την εκτροφή βασιλισσών. Κάθε ξένο υλικό που δεν έχει το κανονικό σχήμα και διαφέρει από το φυσικό της κυψέλης υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να μην γίνει αποδεκτό από τις μέλισσες. Γι’ αυτό κάθε υλικό και εργαλείο πρέπει να δοκιμάζεται πριν χρησιμοποιηθεί ευρέως. Πολλοί βασιλοτρόφοι προτιμούν να κατασκευάζουν τα κελιά με κερί γιατί αυτό είναι και το φυσικό της κυψέλης. Οι μέλισσες όμως δέχονται βασιλικά κελιά που είναι κατασκευασμένα και από άλλα υλικά, ειδικά από πλαστικά 2.
Το μέγεθος των κελιών. Τα φυσικά βασιλικά κύπελα έχουν εσωτερική διάμετρο στο χείλος τους 8-9 mm (χιλιοστά του μέτρου) και βάθος 8-10 mm. Οι μέλισσες δέχονται τα τεχνητά βασιλοκύτταρα που κυμαίνονται στο μέγεθος αυτό των φυσικών κελιών.
Γ. ΑΠΟ ΤΗΝ ΗΛΙΚΙΑ ΤΗΣ ΕΜΒΟΛΙΑΣΜΕΝΗΣ ΠΡΟΝΥΜΦΗΣ
Από τη στιγμή της εκκόλαψης του αυγού στο βασιλοκύτταρο η μικρή προνύμφη τρέφεται με μεγάλη ποσότητα βασιλικού πολτού που εφοδιάζουν οι παραμάνες εργάτριες. Η διάρκεια διατροφής της προνύμφης είναι μόνο 6 μέρες (από 3η μέχρι 9η μέρα) και η ανάπτυξή της είναι πολύ γρήγορη. Οι παραμάνες εργάτριες έχουν 4 μέρες περιθώριο, από την 3η μέχρι την 7η μέρα, να τροφοδοτήσουν την προνύμφη γιατί την 7η πλέον μέρα το βασιλοκύτταρο σφραγίζεται.. Αυτές οι 4 μέρες τροφοδότησης των βασιλοκυττάρων είναι οι πλέον κρίσιμες και όσο πιο μικρής ηλικίας προνύμφη εμβολιάζεται στα βασιλικά κελιά, τόσο πιο καλά θα τραφεί η προνύμφη και να δώσει βασίλισσα καλής ποιότητας.
Δ. ΑΠΟ ΤΗ ΣΩΣΤΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ
Η ποσότητα αλλά και η ποιότητα της τροφής που καταναλώνει η βασίλισσα είναι υψίστης σημασίας. 'Οταν η τροφοδότηση με βασιλικό πολτό είναι ελλειπής, τότε όλες οι μετέπειτα τεχνικές προετοιμασίες είναι άχρηστες. Σύμφωνα με τον Haydak (1957) το μεγαλύτερο μέγεθος που έχουν οι υποφαρυγγικοί αδένες είναι στις εργάτριες ηλικίας 5 ημερών, όταν καταναλώνουν πολύ γύρη. Η άριστη φυσιολογική κατάσταση των εργατριών έχει άμεση επίδραση και στην καλή διατροφή των κηφήνων και των βασιλισσών. Την ημέρα του εμβολιασμού θα υπάρχουν στην κυψέλη πολλές παραμάνες μέλισσες 5-6 ημερών και καλά θρεμένες. Τα κελιά που εκτρέφονται με αυτές τις συνθήκες είναι μεγάλα και ομοιόμορφα σε μέγεθος, με εξαιρετικά αναπτυγμένο το ανάγλυφό τους, δείγμα ότι έχουν εκτραφεί καλά. (Εικ. 1).
Τις πρώτες ημέρες, μετά την έξοδό της από το κελί, η βασίλισσα δέχεται τη φροντίδα των εργατριών μέσα στο κυψελίδιο μέχρι να ωριμάσει αναπαραγωγικά. Είναι πολύ σημαντικό το κυψελίδιο να έχει αρκετή τροφή (μέλι και γύρη) καθώς και αρκετό πληθυσμό ώστε να έχουν τη δυνατότητα οι εργάτριες να ρυθμίζουν τη θερμοκρασία του και να τροφοδοτούν επαρκώς τη βασίλισσα
Ε. ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΛΗΘΥΣΜΟ ΤΩΝ ΜΕΛΙΣΣΙΩΝ ΕΚΤΡΟΦΗΣ ΒΑΣΙΛΙΚΩΝ ΚΕΛΙΩΝ ΚΑΙ ΚΥΨΕΛΙΔΙΩΝ ΣΥΖΕΥΞΗΣ
Η δύναμη του μελισσιού χωρίς αμφιβολία έχει σημαντική επίδραση στο αποτέλεσμα της βασιλοτροφίας. Δεν φθάνει όμως μόνο ο αριθμός των εργατριών ενός μελισσιού, έχει σημασία και η αναλογία οικιακών και συλλεκτριών μελισσών. 'Ετσι με μια ισορροπημένη σύνθεση του πληθυσμού έχουμε έναν μεγάλο αριθμό παραμάνων εργατριών που θα είναι καθοριστικός για την ποιότητα των κηφήνων και των βασιλισσών που θα εκτραφούν (Εικ. 2).
Για την εκτροφή μιας βασίλισσας απαιτείται ένας ελάχιστος αριθμός μελισσών στο κυψελίδιο σύζευξης. Όσο πιο μεγάλος είναι ο αριθμός των εργατριών τόσο πιο σταθερή διατηρείται η θερμοκρασία μέσα στο κυψελίδιο ή στην κυψέλη ιδίως όταν οι καιρικές συνθήκες είναι αντίξοες (πολύ κρύο ή πολύ ζέστη). Για τις ελληνικές συνθήκες το τριπλοκυψελίδιο είναι το πιο κατάλληλο γιατί περιέχει 4.000- 5.000 μέλισσες, που είναι αρκετές για να εκθρέψουν άριστες βασίλισσες ακόμη και σε αντίξοες συνθήκες.
ΣΤ. ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΕΧΘΡΟΥΣ ΚΑΙ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ ΤΩΝ ΜΕΛΙΣΣΩΝ
Η πρώτη βασική προϋπόθεση για την καλή φροντίδα των βασιλισσών είναι η εξασφάλιση υγιών μελισσιών. 'Αρρωστα μελίσσια είναι ακατάλληλα για βασιλοτροφία γιατί μειώνεται η ζωτικότητά τους. και επειδή υπάρχει ο κίνδυνος να μεταδοθούν ασθένειες σε περισσότερα μελίσσια με τη δημιουργία κυψελιδίων. Τέτοιες ασθένειες είναι η νοζεμίαση, αμερικανική σηψιγονία, τραχειακή και βαρροϊκή ακαρίαση. Η κάθε μία με το δικό της τρόπο εξασθενεί το μελίσσι, οπότε δεν μπορεί να εξασφαλισθεί η παραγωγή βασιλισσών ποιότητας.
Ζ. ΑΠΟ ΤΙΣ ΚΑΙΡΙΚΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ
Η θερμοκρασία (35 oC ) και η σχετική υγρασία 40-60% είναι αρκετά σταθερή στη γονοφωλιά, ανεξάρτητα από τις συνεχείς αλλαγές που συμβαίνουν έξω στην ατμόσφαιρα. Το δυνατό μελίσσι είναι σε θέση να ρυθμίζει τη θερμοκρασία μέσα στην κυψέλη, χωρίς έτσι να επηρεάζεται η ποιότητα των παραγομένων βασιλισσών, βοηθούμενο βέβαια και από τους κατάλληλους χειρισμούς του μελισσοκόμου.
ΠΗΓΗ: Πασχάλης Χαριζάνης Εργαστήριο Σηροτροφίας & Μελισσοκομίας Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών
