Πως μπορούμε να κάνουμε τα μελίσσια να μην σμηνουργούν; Τι μεθόδοι πρόληψης υπάρχουν; Τι χειρισμούς μπορει να εφαρμόσει ο μελισσοκόμος προκειμένου να σταματήσει τα μελίσσια απο τη σμηνουργία; Απο ποιους παράγοντες επηρεάζονται τα μελίσσια και θέλουν να σμηνουργήσουν; Η σμηνουργία είναι το πανάρχαιο ένστικτο φυσικού πολλαπλασιασμού των μελισσιών και είναι πολύ βαθιά χαραγμένο μέσα τους. Το θέμα είναι ότι άλλες φυλές το έχουν περισσότερο και άλλες λιγότερο. Για τον μελισσοκόμο η σμηνουργία αποτελεί μια δύσκολη εργασία, εφόσον πρέπει να ελέγχει τα μελίσσια τακτικά κάθε λίγες ημέρες για να μην φύγουν φύγουν. Σήμερα έχουμε να πούμε πολλά πράγματα, απόσταγμα εμπειρίας και γνώσης απο τους παλιούς μελισσοκόμους.
Ας τα πάρουμε από την αρχή λοιπόν. Ποιες συνθήκες ευνοούν το μελίσσι να ξυπνήσει για σμηνουργία; Το πρώτο και κυριότερο είναι ο διαθέσιμος χώρος. Δηλαδή οι άδειες κηρήθρες μέσα στο μελίσσι. Θα σας πω ένα απλό παράδειγμα για να καταλάβετε τι εννοώ. Έχουμε ένα 10άρι μελίσσι, και το αφήνουμε χωρίς όροφο πολλές ημέρες. Ο πλυθησμός εσωτερικά θα φτάσει σε ένα κορεσμό, η βασίλισσα δεν θα έχει που αλλού να γεννήσει και οι μέλισσες πουθενά να αποθηκεύσουν γύρη νέκταρ μέλι κλπ. Όλο αυτό το στρίμωγμα βγαίνει σε τάση σμηνουργίας!
Ξέρετε οι μέλισσες παράγουν βασιλικό πολτό με σκοπό να ταίζουν τον γόνο και τη βασίλισσα. Αν ο γόνος είναι πολύ λιγότερος απο το πλυθησμό τότε περισσεύει μεγάλη ποσότητα (βασ. πολτού) στο πρόλοβο των μελισσών. Οι μέλισσες είναι χορτάτες λόγω άνοιξης, παράγουν μεγάλη ποσότητα απο τους υποφαριγγικούς αδένες και δεν έχουν που να "σβήσουν"αυτή τη ποσότητα. Είναι όπως η μητέρα που νιώθει ένα βάρος αν δεν θηλάσει το μωρό της. Όλη η περίσσια αυτή σε βασιλικό πολτό αν δεν μπορέσει να διατεθεί στον γόνο θα γίνει ενστικτοδώς απο τις μέλισσες βασιλικά κελιά. Οι μέλισσες θα διαλέξουν προνύμφες απο το κάτω μέρος των πλαισίων και θα κάνουν βασιλικά κελιά γεμάτα με βασιλικό πολτό. Πολλές φορές είναι τόσο μεγάλη η ποσότητα που η ανατρεφόμενη βασίλισσα δεν μπορεί να τον καταναλώσει όλο και ξεραίνεται επάνω σαν κρούστα μετά απο μέρες.
![]() |
| Οι αφεσμοί φεύγουν συνήθως απο τις 11 μέχρι τις 4 το μεσημέρι και προτιμούν δέντρα όπως πορτοκαλιές. |
Δηλαδή για να καταλάβουμε η βασίλισσα σμηνουργίας τρέφεται τόσο καλά που ο βασιλικός πολτός φτάνει και περισσεύει. Στα κελιά αντικατάστασης και ειδικά αυτά που κάνουμε εντατική βασιλοτροφία, μπορεί να συμβεί το ακριβώς αντίθετο, δηλαδή ο βασιλικός πολτός να μην είναι επαρκής για τη σωστή ανάπτυξη της βασίλισσας. Φυσικά αν ο μελισσοκόμος κάνει σωστή δουλειά, διαλέξει καλά μελίσσια να χτίσουν τα κελιά θα προκύψουν πολύ καλές βασίλισσες. Αλλά σαν τις σμηνουργίας τις ανοιξιάτικες δεν μπορούν να υπάρξουν παρόμοιες! Γιατί όταν το μελίσσι αποφασίσει μόνο του να κάνει βασίλισσες τότε τα πράγματα είναι διαφορετικά.
Όπως καταλαβαίνουμε ο διαθέσιμος χώρος είναι απο τους σημαντικότερους παράγοντες στη σμηνουργία. Αποτελεί τη κύρια πηγή του "προβλήματος". Εξίσου σημαντικό είναι το μελίσσι να χτίζει κερί! Όταν οι μέλισσες χτίζουν σημαίνει ότι η φωλιά επεκτείνεται άρα δεν συντρέχει και λόγος να αποχωριστούμε τη κυψέλη. Δεν γέμησε ακόμα! Στο κρίσιμο των πλαισίων έχουμε πολύ καλό αποτέλεσμα όταν τα βάζουμε δίπλα στον γόνο η και στο κέντρο εφόσον μιλάμε για περίοδο σμηνουργίας.
Παρακολουθώντας κανεις τα μελίσσια καθημερινά την εποχή της σμηνουργίας Απρίλιο - Μάιο μπορεί να παρατηρήσει ότι οι μέλισσες κάνουν απόπειρες σμηνουργίας. Όμως αν δεν έχουν την συγκατάθεση της βασίλισσας αυτό είναι σχεδόν αδύνατο να συμβεί. Η βασίλισσα έχει τη δύναμη να καταστρέψει τα βασιλικά κελιά που βρίσκει στο διάβα της, γι αυτό οι μέλισσες προσπαθούν να την ξεγελάσουν βάζωντας τα στις άκρες των πλασίων για να δυσκολέψουν το έργο της, και να της δηλώσουν ότι επρόκειτο για σμηνουργία και όχι κάποια αντικατάσταση. Φυσικά η όλη υπόθεση συνοδεύεται απο φερομόνες και επικοινωνία μεταξύ των μελών στη κυψέλη.
Όταν το μελίσσι και η βασίλισσα αποφασίσουν σμηνουργία βλέπουμε γεννημένα όλα τα κυπελάκια, ξέρετε τις κουπίτσες που φτιάχνουν οι μέλισσες. Βασιλικά κελιά σμηνουργίας δεν βρίσκουμε μόνο στα άκρα του πλαισίου αλλά και στο κέντρο του γόνου, ακόμη και στις γλώσσες που τυχών έγιναν στην έλλειψη χώρου. Απο τη στιγμή που το μελίσσι αποφασίσει να σμηνουργήσει η βασίλισσα μπαίνει σε διαδικασία "δίαιτας"και μείωσης της γέννας της η οποία εως τότε ήταν στο κορύφωμα της. Αυτό έχει άμεσες συνέπειες στην ανάπτυξη του μελισσιού και φυσικά σε εμάς στη παραγωγή μελιού στο μέλλον. Ένα μελίσσι που θέλει να σμηνουργήσει είναι δύσκολο να σταματήσει ακόμη και αν του χαλάμε τα βασιλικά κελιά επανελλημένα.
Για να διακόψουμε τη διαδικασία της σμηνουργίας πρέπει το μελίσσι με κάποιο τρόπο να χάσει συλλέκτριες, πχ να πάρουμε τον μισό πλυθησμό 3 χιλιόμετρα μακριά. Απο το σοκ μείωσης των συλλεκτριών αμέσως σταματάει η σμηνουργία. Φυσικά να ξέρετε ότι οι σμηνουργίες που πιάνετε έχουν πολύ αυξημένο το ένστικτο, και του χρόνου θα έχετε μεγάλο πρόβλημα. Γι αυτό προσπαθούμε να κόβουμε παραφυάδες απο μελίσσια που δεν σμηνουργούν.
Γενικά το συμπέρασμα απο τη σημερινή ανάρτηση είναι το εξής. Πρέπει σε όλα τα μελίσσια να δίνουμε χώρο και άχτιστα κεριά να χτίζουν κερί. Πρέπει να ελέγχουμε εντατικά την γονοφωλιά κάθε 4-5 ημέρες και αν βρίσκουμε βασιλικά κελιά τα χαλάμε με το ξέστρο. Φροντίζουμε να πετάμε το σκουληκάκι, γιατι αν μείνει αυτό τοτε θα το ξανα χτίσουν το κελί. Επίσης προσέχουμε να κόβουμε παραφυάδες απο επιλεγμένα μελίσσια που έχουν λιγότερο το ένστικτο της σμηνουργίας. Γλιτώνουμε απο πολύ κόπο την επόμενη χρονιά. Αυτά για σήμερα!
