Σήμερα θα σας αποκαλύψουμε έναν πανέξυπνο και χρησιμότατο μελισσοκομικό χειρισμό που μπορεί να μας βοηθήσει να κάνουμε «παραγωγικά» τα μελίσσια που σμηνούργησαν! Το πως θα πετύχουμε αυτό το «απροσδόκητο» αποτέλεσμα θα σας το περιγράψουμε αναλυτικά στη συνέχεια.
Προηγουμένως όμως θεωρούμε σκόπιμο να θυμηθούμε κάποια γενικά πράγματα για τη σχέση της σμηνουργίας και της απόδοσης ενός μελισσιού.
Είναι γενική η αντίληψη πως η σμηνουργία γκρεμίζει όλες μας τις ελπίδες για μια καλή σοδιά. Ιδιαίτερα φέτος που το φαινόμενο αυτό φαίνεται να βρίσκεται σε έξαρση, πολλοί συνάδελφοι μελισσοκόμοι έχουν είδη προβληματιστεί για το τι «μέλλει γενέσθαι».
Γιατί όμως συμβαίνει αυτό?
Έχουμε πει και έχουμε γράψει πολλές φορές πως για να πετύχουμε καλή σοδιά πρέπει να βρεθούμε με δυνατά μελίσσια την εποχή των μεγάλων ανθοφοριών. Σε πρόσφατο άρθρο μας μάλιστα αναφερθήκαμε και πάλι στο νόμο του Farrar, που μας λέει πως η σχέση του πληθυσμού ενός μελισσιού με την απόδοσή του σε μέλι, δεν είναι αναλογική, όπως θα πίστευε κάποιος, μα εκθετική!
Μας λέει με άλλα λόγια πως όταν διπλασιάζεται ο πληθυσμός ενός μελισσιού, το μέλι που αυτό μαζεύει τριπλασιάζεται! Η για να το κάνουμε ακόμα πιο κατανοητό αν, για παράδειγμα, σε κάποια ανθοφορία 10,000 μέλισσες μαζέψουν 10 κιλά μέλι, οι 20,000 μέλισσες θα μαζέψουν 30 κιλά μέλι!
Έτσι, γίνεται αμέσως κατανοητό γιατί η σμηνουργία μας διαλύει κάθε ελπίδα για μεγάλη συλλογή μελιού, αφού με τη σμηνουργία το μελίσσι διαιρείται σε δυο ή και περισσότερα μέρη, όποτε συμβαίνει να έχουμε και δεύτερο ή και τρίτο ακόμα, αφεσμό από ένα μελίσσι!
Θα μπορούσε κάποιος να υποστηρίξει πως αφού τα μελίσσια που σμηνούργησαν παραμένουν με πολύ γόνο και με μια νέα, και κατά τεκμήριο λόγω προέλευσης, πολύ ικανή μάνα, γιατί να μην αρχίσουμε να τα τροφοδοτούμε διεγερτικά, έτσι ώστε μέσα σε ένα με ενάμισι μήνα – από τα τέλη Απριλίου δηλαδή, που συνήθως σμηνουργούν τα μελίσσια – αυτά να μπορέσουν να γίνουν πολυπληθή και παραγωγικά. Οι λόγοι που αυτή η λύση δεν μπορεί να εφαρμοστεί είναι δυο.
Πρώτον, ακόμα και με τροφοδοσία, δεν είναι βέβαιον πως μέσα σε ένα τόσο σύντομο χρονικό διάστημα ένα μελίσσι που έχει σμηνουργήσει θα καταφέρει να δεκαρίσει και να πάρει πάτωμα έως το τέλος του Μαίου, που αρχίζουν οι μεγάλες ανθοφορίες, όπως θυμάρι και έλατο – εκτός και αν βρίσκεται μέσα σε μια ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΚΥΨΕΛΗ, οπότε η ανάπτυξή του θα είναι ραγδαία αυτή την εποχή, λόγω της ηλιακής ενέργειας που η κυψέλη θα του προσφέρει, όπως έχουμε εξηγήσει επανειλημμένα μέσα από τις σελίδες αυτού του blog! Όμως, ακόμα και τότε, θα έχουμε να αντιμετωπίσουμε τον δεύτερο λόγο που ακολουθεί!
Δεύτερον, η τροφοδοσία των μελισσιών που θα μας δώσουν μέλι, πρέπει να σταματάει ένα τουλάχιστον μήνα πριν τις μεγάλες ανθοφορίες, διαφορετικά υπάρχει περίπτωση ένα μέρος της ζάχαρης που θα τροφοδοτήσουμε, να αποθηκευτεί από τα μελίσσια στις κηρήθρες, και σε μια τέτοια περίπτωση να κινδυνεύσουμε να κατηγορηθούμε για νοθεία μελιού!
Παρόλα αυτά τα εμπόδια, υπάρχει κάποιος έξυπνος τόπος που μπορεί να μας βοηθήσει να εκμεταλλευτούμε τα μελίσσια που έχουν σμηνουργήσει για να αυξήσουμε την παραγωγή μας. Ο τρόπος αυτός, που δεν είναι γνωστός σε πολλούς μελισσοκόμους, έχει ονομαστεί «χειρισμός του εκκρεμούς», από τους Γάλλους μοναχούς του περασμένου αιώνα που τον εφάρμοσαν. Κάποιοι έλληνες μελισσοκόμοι που τον χρησιμοποιούν τον έχουν ονομάσει «χειρισμό του μπαλαντέρ». Ο όρος αυτός είναι άστοχος και «αδόκιμος», όπως θα δούμε στην συνέχεια.
Ας ξεκινήσουμε όμως την περιγραφή αυτού του χειρισμού!
Όταν, κάπου προς το τέλος Απριλίου, ένα μελίσσι μας σμηνουργήσει, τότε το πρώτο που κάνουμε, είναι να το μεταφέρουμε σταδιακά κοντά σε ένα άλλο διώροφο μελίσσι από το οποίο προετοιμάζουμε και προσδοκάμε πως θα πάρουμε παραγωγή. Η μεταφορά αυτή καλό είναι να γίνει σταδιακά - ένα με ενάμιση μέτρο την ημέρα. Μπορεί να γίνει και άμεσα, αν έχουμε πιάσει τον αφεσμό και αποφασίσουμε να τον βάλουμε στη θέση της μάνας ώστε να δυναμώσει από τις εξωτερικές μέλισσες αυτής, σε περίπτωση που θα την μετακινήσουμε.
Σε κάθε περίπτωση, σε λίγες μέρες θα έχουμε φέρει κοντά την κυψέλη που μας σμηνούργησε (ΚΣ) με την διπλή παραγωγική μας κυψέλη (ΚΠ). Σχήμα 1.
Στη συνέχεια αρχίζουμε την εντατική και συστηματική τροφοδότηση της ΚΣ με σιρόπι 1/1 ή με βανίλια, σε ποσότητες ανάλογες με το πόσο ζητάει το μελίσσι! Παράλληλα τοποθετούμε πάνω σε αυτή – πάνω από το καπάκι της - ένα άδειο πάτωμα. Ο λόγος που το κάνουμε αυτό είναι για να μοιάζουν πολύ μεταξύ τους οι δυο κυψέλες ΚΣ και ΚΠ, που όπως είπαμε βρίσκονται η μια δίπλα στην άλλη. Σχήμα 2.
Με το τρόπο αυτό, το μελίσσι που βρίσκεται μέσα στην ΚΣ θα δεκαρίσει σε λίγες βδομάδες, που θα αρχίσουν οι μεγάλες ανθοφορίες και θα έχει αποκτήσει έναν υπολογίσιμο πληθυσμό από συλλέκτριες.
Μόλις ξεκινήσει η πρώτη ανθοφορία – το θυμάρι για παράδειγμα – μετακινούμε το ΚΣ και το τοποθετούμε από την άλλη μεριά του ΚΠ. Αυτό θα έχει σαν συνέπεια οι συλλέκτριες του ΚΣ να παραπλανηθούν και να μπουν στην ΚΠ, αυξάνοντας αισθητά τον πληθυσμό της και μάλιστα με εξωτερικές εργάτριες – συλλέκτριες.
Σε δέκα μέρες και ενώ συνεχίζουμε να τροφοδοτούμε το ΚΣ, το ξαναμετακινούμε στην προηγούμενη θέση του, ενισχύοντας και πάλι το ΚΠ με τις εξωτερικές του μέλισσες που στο μεταξύ αυτό θα έχει δημιουργήσει μέσα σε αυτό το χρονικό διάστημα! Σχήμα 3.
Συνεχίζουμε αυτή την τακτική ανά δεκαήμερο, μέχρι να τελειώσει η ανθοφορία και αποφασίσουμε για τις επόμενες κινήσεις μας, όπως μεταφορά σε άλλη ανθοφορία κλπ.
Όπως γίνεται αντιληπτό, η μέθοδος αυτή περιλαμβάνει δυο κυψέλες : Την κυψέλη που έχει το μελίσσι της σμηνουργίας ΚΣ και την κυψέλη ΚΠ που έχει το μελίσσι που θα μας δώσει μέλι. Η πρώτη κυψέλη, που μπορούμε να της εφαρμόζουμε μια συστηματική διεγερτική τροφοδότηση χωρίς πρόβλημα, αφού απ αυτή δεν θα πάρουμε μέλι, γίνεται ένα «εργοστάσιο» παραγωγής εξωτερικών εργατριών τις οποίες διοχετεύει στη δεύτερη, ενώ η δεύτερη γίνεται μονάδα παραγωγής μεγάλης ποσότητας μελιού!
Ας εξηγήσουμε τώρα γιατί ο όρος μπαλαντέρ για τη μέθοδο που περιγράψαμε είναι λανθασμένος, όπως γράφουμε πιο πάνω! Η λέξη μπαλαντέρ είναι Γαλλική και χρησιμοποιήθηκε αρχικά στην τράπουλα, αλλά αργότερα χρησιμοποιήθηκε ευρύτερα, όπως για τις σχέσεις και τις συμπεριφορές των ανθρώπων! Υποδηλώνει κάτι ή κάποιον που μπορεί να αλλάζει ρόλους, ανάλογα με την περίπτωση! Για να υπάρξει όμως μπαλαντέρ θα πρέπει τα συμμετέχοντα άτομα ή αντικείμενα να είναι πάνω από δυο! Στην περίπτωση όμως της μεθόδου που μόλις περιγράψαμε οι κυψέλες είναι μόνο δύο. Άρα ο όρος μπαλαντέρ δεν της ταιριάζει!
Αντίθετα, η αυθεντική ονομασία «μέθοδος εκκρεμούς» της μεθόδου αυτής που της έδωσαν οι εμπνευστές της Γάλλοι μοναχοί, τη διατυπώνει με τον καλύτερο τρόπο.
Κλίνοντας και το σημερινό μας άρθρο, θα πρέπει να διευκρινίσουμε ότι τη μέθοδο αυτή την έχουμε εφαρμόσει εμείς οι ίδιοι στο δικό μας μελισσοκομείο, δεκάδες φορές τα τελευταία χρόνια, με καλά αποτελέσματα, κάθε φορά που, από αμέλεια, αφήσαμε κάποια μελίσσια μας να σμηνουργήσουν.
Επιμέλεια: Μανόλης Δερμάτης μελισσοκόμος, συγγραφέας, ερευνητής.
www.promelis.gr --- promelis@hotmail.gr
