Ο ήλιος παίζει το πιο σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη του μελισσιού την γέννα της βασίλισσας την παραγωγή μελιού κλπ. Οι μελισσοκόμοι της Ελλάδας θα πρέπει να νιώθουν ιδιαίτερα τυχεροί μιας και το κλίμα επιτρέπει την άσκηση μιας εντατικής και πολύ αποδοτικής μελισσοκομίας.
Σήμερα σας παρουσιάζουμε την «Ηλιακή Θέρμανση των Μελισσιών» και πως αυτή συμβάλει στο διπλασιασμό της παραγωγής μελιού από ένα μελίσσι! Το σημερινό μας θέμα, λοιπόν, αναφέρεται στα πειράματα που έκαναν και στα συμπεράσματα που κατέληξαν, το έτος 2001, τρεις Ισραηλινοί επιστήμονες, σχετικά με την επίδραση και τα οφέλη της ηλιακής ενέργειας πάνω σε ένα μελίσσι.Τα σχετικά πειράματα έγιναν στα παράκτια του Ισραήλ, τους μήνες Ιανουάριο, Φεβρουάριο και Μάρτιο.
Θα πρέπει να σημειώσουμε, πως οι κλιματολογικές συνθήκες που επικρατούν τους μήνες αυτούς στην περιοχή εκείνη, είναι ανάλογες με αυτές που επικρατούν σε εμάς δυο μήνες αργότερα περίπου, λόγω διαφοράς στο γεωγραφικό πλάτος των δυο χωρών. Με άλλα λόγια τα πειράματα αυτά θα είχαν ανάλογα αποτελέσματα αν γινόντουσαν στη χώρα μας το τρίμηνο Μάρτιο, Απρίλιο, Μάιο - την άνοιξη δηλαδή!
Οι τρεις Ισραηλινοί επιστήμονες θέλησαν να μελετήσουν την επίδραση της ηλιακής θέρμανσης πάνω στις μέλισσες και για να το πετύχουν αυτό έβαψαν κάποιες στάνταρ κυψέλες με σκούρο χρώμα (χωρίς να τους κάνουν καμιά άλλη αλλαγή-παρέμβαση) και τις έβαλαν κάτω από ένα κάλυμμα πολυαιθυλενίου – είναι το υλικό που χρησιμοποιούμε στα θερμοκήπια - με σκοπό να διαπιστώσουν με ποιο τρόπο επιδρά η έξτρα ηλιακή θερμική ενέργεια, στον πληθυσμό των μελισσών, στην αύξηση του γόνου και στην παραγωγή μελιού.
Πιο συγκεκριμένα. ο γόνος αυξήθηκε κατά 59% στις καλυμμένες κυψέλες του πειράματος, όταν στο ίδιο χρονικό διάστημα παρουσίασε μείωση κατά 8,4% στις κυψέλες που δεν ήταν καλυμμένες.
Κατά τη διάρκεια των πειραμάτων, όσα μελίσσια ζούσαν σε κυψέλεςπου τα κάλυπτε το πολυαιθυλενίουκαι μπορούσαν με αυτό τον τρόπο να δουλέψουν ενεργειακά και να συγκεντρώσουν την ηλιακή θερμότητα, έδωσαν±20,8κιλάμέλι/αποικία, ενώ όσα μελίσσια ζούσαν σε μη καλυπτόμενες κυψέλες,έδωσανμόνο±10.2κιλάμέλι/αποικία.
Αποδείχτηκεπερίτρανα ότιοιυψηλότερες θερμοκρασίεςπου επικρατούσανμέσα στις καλυπτόμενες κυψέλες κατά τη διάρκεια της ημέρας, οδήγησε σε ταχύτερηαύξησητουγόνου, σε μεγαλύτερους πληθυσμούς μελισσών και σε πολύμεγαλύτερη παραγωγήμελιού ανάμελίσσι – διπλάσια και πάνω!
Ας δούμε όμως κάποιες επί μέρους επισημάνσεις που κάνουν οι τρεις αυτοί επιστήμονες, σχετικά με όλα αυτά, αναφερόμενοι και σε πειράματα προγενέστερων επιστημόνων.
1- Επιβεβαιώνουν:
Όπως γνωρίζουμε, η θέρμανση τηςφωλιάς και του γόνου γίνεται από την κίνηση των εργατριών. Αυτό όμωςέχει έναενεργειακό κόστος που σημαίνει κατανάλωση μελιού.Όταν η θερμοκρασία περιβάλλοντοςπέφτει, για παράδειγμα, από28°C στους17°C, ομεταβολικός ρυθμόμιας αποικίαςμελισσώναυξάνεταιαπό τα 7 στα 19Watt/Kg (Southwick, 1982). Με άλλα λόγια, οι μέλισσες στους 17°C καταναλώνουν πάνω από 2,5 φορές περισσότερο μέλι για να κρατήσουν ζεστή τη φωλιά και το γόνο, από ότι θα κατανάλωναν αν η θερμοκρασία ήταν 28°C.
Τη μας λέει αυτό? Μας λέει ότι αν με κάποιο τρόπο, ανεβάσουμε τη θερμοκρασία μέσα στην κυψέλη για κάποιες ώρες (π.χ. από την ηλιακή ακτινοβολία, κατά τη διάρκεια της ημέρας) αυτό θα έχει άμεσο αντίκτυπο στην εξοικονόμηση μελιού!
2- Αναρωτιούνται:
Συνίσταται η μόνωση της κυψέλης τον χειμώνα? Εδώ οι Ισραηλίτες επιστήμονες αφού παραθέτουν μια σειρά από έρευνες και πειράματα που έχουν κάνει πριν από αυτούς κάποιοι άλλοι επιστήμονες, καταλήγουν στο συμπέρασμα πως μια καλά μονωμένη κυψέλη το χειμώνα μπορεί να συμβάλει στην εξοικονόμηση ενέργειας, δηλαδή μελιού, αλλά επισημαίνουν τους κινδύνους που θα προκαλέσει σε μια τέτοια περίπτωση η εμφάνιση υγρασίας στο εσωτερικό της κυψέλης. Από την άλλη μεριά, αναφέρουν, πως δεν έχει αποδειχτεί ότι υπάρχει σχέσημεταξύμόνωσης μιας κυψέλης καιαύξησης γόνου, πληθυσμού και παραγωγής μελιού.
Και συνεχίζουν: Μερικοί άλλοι ερευνητέςέχουν προτείνειτην ηλιακήθέρμανσητων κυψελών κατά τη διάρκεια του χειμώνα.Για παράδειγμα, ο Morse(1999) συνέστησε τη διατήρησητων μελισσιών το χειμώνα , στη Βόρεια ΗΠΑ, μέσα σε σκουρόχρωμες κυψέλες, τοποθετημένες σε προσήλιο μέρος. Όμως δεν υπάρχουν ενδείξεις πως αυτό είχε κάποια ευεργετική επίδραση πάνω στα μελίσσια.
Αναφέρουν ακόμα πως, σε πειράματα που έκανε ο Owens (1967) με μονωμένες κυψέλες,είχε σαν αποτέλεσμα να αυξηθεί η θερμοκρασία μέσα στην κυψέλη κατά 7°Cέναντιτων μημονωμένωνκυψελώνκατά τη διάρκεια της νύχτας, όμως κατά τη διάρκεια της ημέρας η μόνωση επιδρούσε αρνητικά, αφού εμπόδιζε τηδιείσδυσητης θερμότητας που παράγει η ηλιακή ακτινοβολία, να εισέλθει μέσαστην κυψέλη.
3- Συμπεραίνουν:
Η μεγαλύτερη παραγωγή μελιού από τα μελίσσια του πειράματος που βρισκόντουσαν μέσα σε καλυμμένες κυψέλες και μπορούσαν να εκμεταλλευτούν την ηλιακή ενέργεια, οφείλονται κατά κύριο λόγο στην ταχύτερη αύξηση του γόνου και στη δημιουργία μεγάλων πληθυσμών. Ακόμα, η αυξημένη θερμοκρασία γύρω από το γόνο, ίσως να υποβοηθάει να γίνονται αποδοτικότερα, διάφορες άλλες δραστηριότητες των εργατριών, όπως είναι η ωρίμανση του μελιού, για παράδειγμα.
Ακόμα, οι υψηλότερες θερμοκρασίες που επικράτησαν, κατά τη διάρκεια της ημέρας, μείωσαν τη θερμορυθμιστική δαπάνη ενέργειας από τις εργάτριες, που κινήθηκαν λιγότερο και έτσι μείωσαν την κατανάλωση τροφών. Όταν η θερμοκρασίαπεριβάλλοντοςμειώνεται, για παράδειγμα, από τους 35 στους 10° C, ηκατανάλωση οξυγόνουανά εργάτρια αυξάνειαπότα 4στα44ml.οξυγόνου/γραμμάριοσωματικού βάρους /ώρα(Southwick, 1991).
Τα αποτελέσματααυτής της μελέτηςδείχνουν ότιακόμη καισε υποτροπικάκλίματα (όπως το κλίμα των μεσογειακών χωρών) κυψέλες που μπορούν να εκμεταλλευτούν την ηλιακή ακτινοβολία την άνοιξη συμβάλουν στη μεγαλύτερηεκτροφήτου γόνουκαι, εν συνεχεία, στην υψηλότερη παραγωγήμελιού.
4- Συνιστούν:
Συνιστούμε στους μελισσοκόμους να πειραματιστούν πάνω σε αυτή τη τεχνική της κάλυψης των κυψελών με πολυαιθυλένιο για να διαπιστώσουν, αν πέρα από τα οφέλη, η τεχνική αυτή ταιριάζει με το ιδιαίτερο στιλ της διαχείρισης τους και αν τελικά μπορεί να εφαρμοστεί στην πράξη.
Επειδή όμως αυτή η τεχνική της κάλυψης των κυψελών μπορεί να προκαλέσει βλάβες στα μελίσσια, σας συνιστούμε κάθε φορά πουη θερμοκρασίατου περιβάλλοντοςφτάσειστους 23°C,νααφαιρείτε τοκάλυμμαγύρω από τις κυψέλεςγια νααποφύγετε την υπερθέρμανσητους???
Εμείς πάνω σε όλα αυτά, έχουμε να κάνουμε τις εξής παρατηρήσεις:
1- Αυτή η τελευταία φράση, δικαιολογεί πλήρως γιατί δεν έγινε εκμετάλλευση αυτής της τεχνικής από τους μελισσοκόμους. Γιατί, πέρα από δύσχρηστη (ποίος μελισσοκόμος μπορεί να κάθεται και να βάζει μέσα σε ένα θερμοκήπιο την κάθε του κυψέλη ξεχωριστά?) αποδεικνύεται στο τέλος και επικίνδυνη, αν οι θερμοκρασίες ξεφύγουν πάνω από τους 23οC!!! Πέρα όμως απ αυτό, δεν μας λένε τι κάνουμε με αυτές τις κυψέλες το καλοκαίρι? Τις ξαναβάφουμε...
2- Σε καμιά περίπτωση δεν θέλουμε να εξισώσουμε τον τρόπο λειτουργίας της δικής μας κυψέλης με αυτές του πειράματος. Μπορεί η βασική ιδέα να είναι ίδια – δηλαδή η εκμετάλλευση της ηλιακής ακτινοβολίας την άνοιξη - μα ο τρόπος λειτουργίας τους είναι τελείως διαφορετικός. Αλλά και οι συνθήκες που έγινε το πείραμα, έχουν διαφορές με τις δικές μας συνθήκες.
Εξ άλλου εμείς έχουμε μετρήσει και υποστηρίζουμε αύξηση παραγωγής μελιού 30% και όχι 100%, που υποστηρίζουν οι Ισραηλίτες επιστήμονες!
Επιμέλεια: Μανόλης Δερματης, ερευνητής μελισσοκόμος, συγγραφέας του βιβλίου "Η Ιστορία Μιας Βασίλισσας"